“Marcel, wij willen van onze jeugdzorgorganisatie een netwerkorganisatie maken. Wil jij ons daarbij helpen? Oja, en we organiseren een driedaagse AI-summit in Malle om deze beweging te starten.”

Erik Vanwoensel, algemeen directeur van Arktos is fan van mijn boek, kende me van een eerdere lezingenreeks en kwam speciaal naar Rotterdam om zijn casus toe te lichten. Kort daarop organiseerden we een dag voor een aantal collega’s en ik dacht mee over het thema van de driedaagse.

Hans Bouwen faciliteerde deze summit en ik mocht gewoon meedoen, en beschikbaar zijn voor allerlei vraagstukken die bij deelnemers leefden. Wat een heerlijke dagen!

Ik mocht kort na de opening iets vertellen over waardengedreven en contextgeoriënteerde aspecten van een transformatieproces. Waar sta je nu? Waarop daagt de omgeving je uit? Waar ligt je verlangen? Hoe denk je optimaal aan te sluiten op het realiseren van je missie en visie. Welke manier van werken rechtvaardigt de keuze voor een netwerkstructuur? Moeilijke vragen om te beantwoorden.

Uiteraard wilde ik niets verklappen over de diversiteit van concrete netwerkorganisaties die her en der tot ontwikkeling zijn gekomen. Arktos heeft het recht om zelf haar eigen vorm te vinden. Ik kan hooguit tips geven, en waken voor valkuilen die het transformatieproces zouden frustreren.

We hadden ook kort voor de summit een cultuuronderzoek uitgezet en de eerste resultaten kon ik in mijn voordracht meegeven. Het groene waardesysteem was het best ontwikkeld. Met echt hoge scores op thema’s zoals ‘jezelf kunnen zijn’, mensgericht, maatschappelijk betrokken, solidair, zorgzaam en gelijkwaardigheid. Dit is niet vreemd voor een jeugdzorgorganisatie, maar toch. Ook ondersteunende waarden waren op orde. Al met al een goede basis om volgende stappen te zetten.
Het onderzoek geeft ook inzicht in de organisatie-energie. Arktos bleek een krachtige productieve zone, met wat verbeterruimte op comfort en een iets te hoge corrosie. Is er soms te veel werkdruk? De vragen voor een vruchtbare dialoog in de teams zijn nu helder en ik vertrouw dat deze organisatie hier voldoende aandacht voor zal hebben. De laatste items van het onderzoek, de mate van trots en gedeeld perspectief (strategic alignment) als hefbomen van een krachtige identiteit, waren ook beide ruim voldoende.

Terug naar de summit die Hans zo soepel begeleidde. Het is heerlijk om te midden van waarderende dialogen te vertoeven, op zoek naar de essentie van krachtige ervaringen, het gemeenschappelijk beeld van de gewenste toekomst en het samen ontwerpen van het pad daar naartoe.

Ik deel graag ons beeld van een toekomst die de deelnemers aan mijn tafel samen deelden en inbrachten naast de 16 beelden van de andere tafels. De ambitie was niets minder dan ‘verbindende revolutie’. Het heeft geen zin om van kwetsbare jongeren brave burgers te maken. Het zou zoveel effectiever zijn wanneer het kritische burgers zouden zijn, zich bewust van hun talenten en mogelijkheden en gericht deze zo goed en zinvol mogelijk te ontwikkelen. De maatschappij behoort inclusief te zijn, uitnodigend en ruimte te bieden aan iedereen. Daar hoort uiteraard een passend basisinkomen bij.

Jeugdzorgorganisaties moeten stoppen met alleen ‘pleisters plakken’, maar veel eerder in het proces interveniëren en zo voorkomen dat jongeren uit het onderwijs vallen, geen aansluiting vinden op de arbeidsmarkt, et cetera. Over drie jaar tijd zal Arktos 40% van haar activiteiten aan preventie besteden en samenwerken met partners eerder in de keten.

Arktos functioneert in 2021 als een lerend netwerk van authentieke, zelfbewuste Arktos professionals. Er wordt nu al intensief samengewerkt met diverse partners, tegen die tijd ook met ZP’ers, en met elkaar worden leerervaringen beter gedeeld. Een forum en leerplein, maar ook een comfortabel, woonkamerachtige thuisbasis ondersteunen deze behoeften. Het supportnetwerk ontwikkeld dienstverlening in dialoog met de professionals in het veld.
Er ontstaat ook een experimenterend netwerk, dat proeftuinen opzet waarin innovatieve trainingen, methoden en werkwijzen worden ontwikkeld. De besluitvormende netwerken, geïnspireerd op de ervaringen van holacracy, stimuleren eigenaarschap en verantwoordelijkheid.

Nog nagloeiend van de ‘burst’ aan creativiteit, mochten we als groepje ons verwonderen dat op tal van plaatsen vergelijkbare ideeën waren ontstaan. Na de pauze mochten we in vier ronden werken aan het co-creëren van de projecten.

De volgende ochtend raakte ik in gesprek met enkele vormingswerkers die los waren gegaan op een nieuw type ‘opvanglocatie’. Het was gaaf te luisteren naar hun verhalen over de jongeren in hun doelgroep. Zonder enig oordeel schetsten zij het leven van jongelui die methadon gebruikten, zich uitgekotst voelen, getraumatiseerd of oversext. Met geduld, begrip, heel veel inlevingsgevoel en mededogen, een luisterend oor, maar ook de bereidheid hen te confronteren als het nodig is. Zij droomden van een plek, midden in de stad, waar jongelui, zich thuis kunnen voelen, niet opgejaagd, maar uitgedaagd te doen waar zij nog ‘goesting’ voor voelen. Een rijke leeromgeving: de volledige keten van boerderij tot winkel met alles daar tussenin. Stel je eens voor indien kwetsbare jongeren op allerlei plekken kunnen worden ingeschaard, samen met stagelopende MBO-scholieren en andere personen met afstand tot de arbeidsmarkt. Ik vertelde van mijn ervaringen in Zutphen en over een koekjesfabriek in New York, de Greyston Bakery, wiens missie het is om zoveel mogelijk banen en opleiding te bieden aan mensen ‘zonder kwalificaties’. Zij zijn inmiddels een gerespecteerde brand die onder meer brownies levert aan Ben & Jerry.

Zouden de Carrefours en Jumbo’s van deze wereld dergelijke projecten willen ondersteunen? We gaan het uitzoeken. Want als alleen Rotterdam al 3.300 werkeloze jongeren telt zonder startkwalificaties en dus ook geen recht hebben op bijstand, dan zijn grootse initiatieven hoogstnoodzakelijk!

We hebben al een naam: Holos. Wat zou het gaaf zijn indien op allerlei plekken, in Leuven, Antwerpen en waarom ook niet in Rotterdam, een Holos wordt gestart. Wellicht gefinancierd met Social Impact Bonds?

Drie dagen van waarderend onderzoek en Arktos stuitert van energie. Nog nooit zo sterk bewust van haar missie en de behoefte het verschil te kunnen maken, juist voor haar doelgroep!

Bedankt voor deze schitterende dagen. Ik ga graag met jullie samen op reis.