Vandaag heb ik afscheid genomen van mijn moeder. Onderstaand mijn tekst die ik tijdens de mooie en warme bijeenkomst heb uitgesproken. Mijn gedachtenis aan Ria van Marrewijk-Damen, een markante vrouw.

Vijfenhalf jaar geleden stond ik hier ook … waren wij ook bij elkaar. Toen voor Aad van Marrewijk, mijn vader, jullie broer, oom, buurman, collega, vriend…Nu zijn bij bijeen om mijn moeder, Ria Damen, te gedenken.

Zo dadelijk laten we jullie sheets gezien, een collage van foto’s uit het leven van Ria Damen. Het zijn talloze herinneringen. Aan bijvoorbeeld het moment dat de foto genomen werd en wat daar werd beleefd. Het bood doorkijkjes naar tijden van weleer en situaties waar je al dan niet zelf bij was.

Het is een onmogelijke opgave het leven van een persoon die 82 jaar is geworden, in beelden samen te vatten. Ik noemde het niet voor niets een collage. Maar ook met woorden is het niet te doen. Hierbij toch een poging…

Ik vertelde destijds dat Pa nauwelijks boeken las. Hier hebben we één van de typerende verschillen tussen mijn ouders te pakken. Mijn moeder verslond boeken. Zij vond het heerlijk zich in te leven in andere tijden, andere plekken, andere mensen, andere verhalen. Niet als vlucht – vanuit ontevredenheid gezien haar eigen context en situatie – maar meer als grenzeloze nieuwsgierigheid naar het leven zelf.

Ria Damen was een markante vrouw. Nu is iedereen uniek, maar zij had wel erg veel bijzondere eigenschappen die haar deed opvallen. Ik denk weleens dat zij te vroeg is geboren en dat zij met haar kwaliteiten in deze tijd heel ver had kunnen komen.

Maar zij werd geboren in een groot katholiek gezin van 14 kinderen. Kinderen, die ook als ze goed konden leren, toch vroeg in tuin moesten komen werken. Het was oorlog, er waren veel monden te voeden, alle jongens moesten met een tuin weggezet kunnen worden en was kortom veel werk aan de winkel. En werken … dat kon ook goed. Van jongs af tomaten plukken, fresia’s bossen en druivenkrenten. Dit voorjaar heeft ze haar laatste druiven gekrent. Ze smaakten heerlijk.
De enige hobby, naast lezen en zingen, was gymnastiek, turnen zouden we nu zeggen.

Ze trof Adriaan van Marrewijk op dansles, noemde hem al snel Aad en beide gingen weldra tuinen aan de Vlietweg. Op het land van ome Koos Vijverberg bouwden ze samen met Piet en Rinie een tuin op. Het was zware kleigrond en ze oogsten tomaten als meloenen. Ze waren zuinig, ze werkten hard en de tuin ontwikkelde zich snel.

Na een jaar kregen ze ook hun eerste zoon. Met de wieg voor aan de gevel en even later een zandbak met een metershoog hek, want ja, de tomaten groeien wel door en arbeid was duur.
Ria was een trotse, ondernemende tuindersvrouw.

Haar rebelse karakter ontwikkelde zich op thema’s die speelden in haar privé. Ze werd namelijk al snel weer zwanger van een tweede – ze wilde er geen 13 – en toen pas bleek – we praten over 1960 – dat er voorbehoedsmiddelen bestonden. Tja, in de stad wisten ze daar wel van. Maar in het conservatieve Westland sprak je daar niet over. Nou, Ria wel. In no-time werd ze eindelijk voorgelicht en voorlopig bleef het bij twee kinderen. Geen kerk die daar iets aan kon veranderen!

Ze werd opnieuw opstandig toen bleek dat zij als ouder niet zelf mocht bepalen waar haar kinderen op school zouden gaan. De gemeenten deelden ze in op alfabet. Daar heeft zij persoonlijk een einde aan gemaakt. Zij wist haar argumenten zo goed te brengen dat zij (bijna) altijd haar zin kreeg.

Korte tijd later was zij tuindersvrouw af, omdat Aad een baan koos aan de bloemenveiling. Zij werd full-time moeder en wilde nog graag een derde. Dat werd Olaf.
Zij was er altijd en er mocht veel. Wij hebben een hele leuke kindertijd gehad aan de Vlietweg. Huttenbouwen, slootjespringen, voetballen op het weiland, schooieren door de polder en ‘s winters – als er ijs was – schaatsen, en schorssie trappen. Het was er gezellig. Vriendjes kwamen vaak spelen en dikwijls mee-eten. “Wij bofden maar met zo’n moeder”, verzuchtten ze soms.

Natuurlijk mopperde ze als ik weer een natpak haalde, of de ruiten bij ome Piet kapotschoot tijdens voetballen. Dus soms droogden we onze kleren op de warme pijpen van het ketelhuis en ik leerde snel om zelf de kapotte ruiten te repareren.

Ik moet iets bekennen.
Ik ben bang dat ik Ria’s ontwikkeling heb ondermijnd. Toen ik tien jaar was volgden Ria en Aad een cursus Duits en zodra wij de auto van de laan af hoorde rijden slopen René en ik naar beneden om Mission Impossible te kijken, en altijd had ze het door, zodat zij uiteindelijk vroegtijdig stopte met haar opleiding. Het wordt nog erger…

Toen René en ik net op de middelbare school zaten, besloot ze om Engels te leren. Zij haalde ons weldra in, en schreef al hele brieven toen wij nog stomme woordenrijtjes aan het oefenen waren. Van de weeromstuit pestte we haar om haar slechte uitspraak. Ze stopte opnieuw… en als ik ergens spijt van heb ……

Later begreep ik dat zij heel erg onzeker was. Zij wilde heel graag een goede moeder zijn, maar kreeg te weinig houvast of bevestiging.

Ze was dol op tafeltjesavonden om direct met de leraren te kunnen praten en ik merkte dat moeders ook op hen een positieve indruk had gemaakt.

Ria was dol op de zee en het water. Bijna iedere zondag en met mooi zomersweer gingen we naar het strand of de pier. Wij vonden de tekst van de schelp in haar dagboek en vonden het beeld van de schelp aan de vloedlijn erg bij haar passen.

In mijn tienertijd blijven mijn moeder en ik vaak wat langer op. Wij waren immers beide avondmensen. Zij betrok mij regelmatig in de thema’s die haar leven beroerde en sparde met mij over onderwerpen waar zij niet altijd goede gesprekspartners voor wist. Ik begreep langzamerhand dat ik – als oudste van haar jongens – dingen deed die zij nooit mocht doen. Ik mocht doorleren, mijn mogelijkheden verkennen, zij allemaal niet. Dus toen ik mijn diploma haalde en later afstudeerde straalde dat ook af op haar.

Ria was en bleef heel lang sportief. Ze gaf 25 jaar lang gymles, ze zwom en fietste graag, en na jarenlang om de Nijmeegse vierdaagse te hebben heengedraald ging ze die uiteindelijk ook zelf lopen. Vele keren opnieuw.
In gezelschap was zij vaak de gangmaker; gevat, onderhoudend, en een gewaardeerd gesprekspartner. Zij had een open mind, als ze wilde, een luisterend oor en zij bewoog zich altijd heel gemakkelijk tussen onze vrienden. Dat zagen wij bij andere ouders veel minder!

Zij had dikwijls zeer doordachte en verrassende inzichten. Ze kon ook dominant zijn en je moest van ‘hoge huize’ komen om haar mening te doen veranderen.

Zij regelde de financiën van het gezin, hielp waar nodig was bij verschillende tuinders en ze heeft een aantal jaren op de bloemenveiling bij Boegman boeketten gebost.

Ook de jaren na het pensioen van Pa waren fijn. Samen op vakantie, veel fietsen en wandelen, met vrienden en familie. Ze werd ook oma, uiteindelijk zes keer. Daar genoot ze van.

Jammer genoeg werd bij Pa Parkinson geconstateerd. De zwanen gingen aan de kant en na een aantal jaren werd de verpleging te zwaar voor Ria. Uiteindelijk kwam Pa in de Naaldhorst en zij was elke dag paraat en net als haar kinderen heeft zij haar echtgenoot altijd verdedigd en beschermd, zoals een leeuwin haar welpen. Dat was ook hard nodig. De Naaldhorst was ouderwets en de zorg niet toereikend en dat leverde scherpe, maar altijd constructieve discussies op. Ze werd alom gerespecteerd, maar na Pa’s overlijden in 2012 trok zij zich terug op de Vlietweg.

Ze had nogmaals pech met de medische zorg. Haar heupoperatie is mislukt. De arts werd uiteindelijk ontslagen, maar ik mocht er niet achteraan. Het was nu eenmaal gebeurd. Zij was wel teleurgesteld  in de medici. Alleen met haar huisarts de heer Vader had zij een goede band. Die vertrouwde ze volkomen.

Die heup gaf haar veel pijn en ongemak, met name de eerste uren van de dag. Het lopen ging steeds minder stabiel, er moest een stok aan te pas komen en het op- en afstappen van de fiets viel haar steeds zwaarder. Wondjes op haar been ontstonden snel en genezen traag en al die tijd kon zij dan niet zwemmen. Ze had nog wel regelmatig vertier op de jeu de boule.

Ria had heel lang en intensief haar moeder ondersteund. Die werd 102 jaar. Zij nam zich voor niet afhankelijk te worden. Dat leek haar het allerergste. Zij vond het zelfs moeilijk om hulp in te roepen, zelf van ons, haar kinderen.

Langzaamaan werd haar wereld kleiner, steeds meer mensen uit haar omgeving vielen als ‘appeltjes van de boom’. Ze wilde nooit moderne technieken als smartphones en internet zich eigen maken. Ze las wel elke dag de krant en volgde het politiek nieuws op de tv. Maar ja, daar knap je niet van op. Ze werd somber over de toekomst. Als ik zondag op de koffie kwam moest ik iedere keer benadrukken dat de krant en het nieuws geen goede afspiegelingen zijn van de werkelijkheid. Het gaat veel beter met de wereld dat de media ons doen geloven. Niet dat slecht nieuws fake news is, maar het goede nieuws staat er niet naast. Vandaar dat we straks gaan luisteren naar het liedje van Louis Armstrong.

Afgelopen zondag vertelde ze me dat ze tegen de Kerst opzag. Zij kon moeilijk achterover zitten en het ons laten regelen, maar liet zich zowaar vermurwen om het dit jaar opnieuw te doen. De volgende dag, na weer een moeilijk ochtend van die pijnlijke heup, ging ze zwemmen. Maar na het zwemmen voelde ze zich onwel worden. De ambulance bracht haar naar het Haga en daar werd weldra het falen van haar aorta geconstateerd: een kwestie van een paar dagen… Oef.

Ria was niet bang voor het onbekende. Ook de dood ging ze open en onbevangen tegemoet.

Ze werd moe, kreeg een injectie morfine tegen de toenemende pijn, en wilde gaan slapen. Toen ik even later om het hoekje keek, deed ze net haar ogen open. Ze was zachter geworden. Ik vertelde dat ik – door verschillende ervaringen – overtuigd was dat reeds overledenen haar met open armen zouden ontvangen, met Aad vooraan. “Zou het echt”, vroeg ze met een glimlach. Ik knikte en omarmde haar. Het was de warmste hug met haar die ik mij kan herinneren.

Zij stierf die nacht in haar slaap. Vredig, precies zoals zij het had voorgesteld. “Huppelend naar de overkant!” Ze kreeg weer haar zin. Ik ben de voorzienigheid hiervoor dankbaar!

Marcel van Marrewijk
9 december 2017